Usuli Kazanılmış Hakkın İstisnaları

ÖZET: 

• Mahkemenin bozmaya uymasından sonra yeni bir içtihadı birleştirme kararı çıkması, uygulanması gereken kanun hükmünün karar kesinleşmeden önce Anayasa Mahkemesince iptaline karar verilmesi, görev, hak düşürücü süre, kesin hüküm itirazı, harç ile bozma kararının maddi hataya dayanması hâllerinde usuli kazanılmış hak oluşması mümkün değildir.

Y A R G I T A Y

1 1 . H U K U K D A İ R E S İ 

Esas No : 2022/2213

Ka­rar No : 2023/254

Ta­raf­lar ara­sın­da­ki ala­cak da­va­sın­dan do­la­yı ya­pı­lan yar­gı­la­ma so­nun­da Mah­ke­me­ce da­va­nın ka­bu­lü­ne

Ka­rar ve­ril­miş­tir.

Ka­ra­rın da­va­lı­lar ve­kil­le­rin­ce tem­yiz edil­me­si üze­ri­ne, Da­ire­miz­ce ya­pı­lan in­ce­le­me so­nun­da ka­rar bo­zul­muş, mah­ke­me ta­ra­fın­dan Da­ire­miz ila­mı­na kar­şı di­re­nil­miş­tir. 

Di­ren­me ka­ra­rı­nın da­va­lı­lar ve­kil­le­ri ta­ra­fın­dan tem­yi­zi üze­ri­ne Da­ire­miz­ce boz­ma ka­ra­rı ye­rin­de bu­lu­na­rak di­ren­me ka­ra­rı in­ce­len­mek üze­re dos­ya Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu­na gön­de­ril­miş­tir.

Yar­gı­tay Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu­nun 07.12.2021 ta­rih, 2018/11-47 E. ve 2021/1618 K. sa­yı­lı ilâ­mı ile di­ren­me ka­ra­rı­nın ger­çek­te boz­ma­ya ey­lem­li uyma so­nu­cu ve­ri­len yeni hü­küm ni­te­li­ğin­de ol­du­ğu­na ka­rar ve­ri­le­rek da­va­lı­lar ve­kil­le­ri­nin tem­yiz iti­raz­la­rı­na iliş­kin in­ce­le­me ya­pıl­mak üze­re dos­ya Da­ire­mi­ze gön­de­ril­miş ol­mak­la Tet­kik Hâ­ki­mi ta­ra­fın­dan ha­zır­la­nan ra­por din­len­dik­ten son­ra dos­ya­da­ki bel­ge­ler in­ce­le­nip ge­re­ği dü­şü­nül­dü:

I. DAVA

Da­va­cı ve­ki­li dava di­lek­çe­sin­de; mü­vek­ki­li­nin BB­BB­B­bank A.Ş. şu­be­si­ne ban­ka per­so­ne­li­nin tel­kin ve yön­len­dir­me­si ile para ya­tır­dı­ğı­nı, pa­ra­nın usul­süz ola­rak off-sho­re he­sa­bı­na ak­ta­rıl­dı­ğı­nı, ta­lep edil­me­si­ne rağ­men pa­ra­nın geri öden­me­di­ği­ni ile­ri sü­re­rek ya­tı­rı­lan pa­ra­nın da­va­lı­lar­dan tah­si­li­ne ka­rar ve­ril­me­si­ni ta­lep et­miş­tir. 

II. CE­VAP 

1.Da­va­lı ban­ka ve­ki­li ce­vap di­lek­çe­sin­de; da­va­cı mev­du­atın­dan da­va­lı ban­ka­nın so­rum­lu ol­ma­dı­ğı­nı, hu­su­me­tin TMSF’ye yö­nel­til­me­si ge­rek­ti­ği­ni, da­va­nın za­ma­na­şı­mı­na uğ­ra­dı­ğı­nı sa­vu­na­rak da­va­nın red­di­ne ka­rar ve­ril­me­si­ni is­te­miş­tir.

2. Da­va­lı TMSF ve­ki­li ce­vap di­lek­çe­sin­de; da­va­nın za­ma­na­şı­mı­na uğ­ra­dı­ğı­nı, da­va­cı­nın pa­ra­sı­nın ken­di ira­de­si ile off sho­re he­sa­bı­na ak­ta­rıl­dı­ğı­nı, da­va­cı­nın mü­te­ra­fik ku­su­ru­nun ve iyi ni­ye­ti­nin tar­tı­şıl­ma­dı­ğı­nı sa­vu­na­rak da­va­nın red­di­ni is­te­miş­tir.

III. MAH­KE­ME KA­RAR­LA­RI, BOZ­MA VE BOZ­MA­DAN SON­RA­Kİ YAR­GI­LA­MA SÜ­RE­Cİ 

A. Mah­ke­me­ce Ve­ri­len İlk Ka­rar

Mah­ke­me­ce 09.10.2013 ta­rih, 2010/231 E. ve 2013/505 K. sa­yı­lı ka­rar ile da­va­nın ka­bu­lü­ne ka­rar ve­ril­miş ve bu ka­rar da­va­lı­lar ve­kil­le­ri ta­ra­fın­dan tem­yiz edil­miş­tir.

B. Boz­ma ka­ra­rı

Da­ire­mi­zin 06.03.2015 ta­rih, 2014/5160 E. ve 2015/2954 K. sa­yı­lı ka­ra­rıy­la ban­ka­ya açı­lan he­sa­ba iliş­kin da­va­cı­nın tek ba­şı­na dava açıp aça­ma­ya­ca­ğı­nın tar­tı­şıl­ma­sı ge­rek­ti­ği­ne işa­ret edi­le­rek mah­ke­me ka­ra­rı bo­zul­muş­tur.

C. Mah­ke­me­ce Ve­ri­len Di­ren­me Ka­ra­rı

Mah­ke­me­nin 08.12.2016 ta­rih, 2016/104 E. ve 2016/1022 K. sa­yı­lı ka­ra­rı ile da­va­cı­nın he­sap­ta tek ba­şı­na iş­lem yap­ma yet­ki­si ol­du­ğu ge­rek­çe­siy­le di­ren­me ka­ra­rı ve­ril­miş­tir.

IV. TEM­YİZ 

A. Tem­yiz Yo­lu­na Baş­vu­ran­lar

Mah­ke­me­nin yu­ka­rı­da be­lir­ti­len di­ren­me ka­ra­rı­na kar­şı sü­re­si için­de da­va­lı ban­ka ve­ki­li ve da­va­lı TMSF ve­ki­li ta­ra­fın­dan tem­yiz is­te­min­de bu­lu­nul­muş­tur. 

B. Tem­yiz Se­bep­le­ri

1. Da­va­lı ban­ka ve­ki­li tem­yiz di­lek­çe­sin­de özet­le; da­va­da hu­su­me­tin TMSF’ye yö­nel­til­me­si ge­rek­ti­ği­ni, da­va­lı ban­ka­nın so­rum­lu­lu­ğu­nun bu­lun­ma­dı­ğı­nı, mah­ke­me hük­mü­nün mad­di ge­rek­çe­ler, ek­sik ve ha­ta­lı bi­lir­ki­şi in­ce­le­me­le­ri, faiz he­sap ha­ta­sı, so­rum­lu­luk­la­rın tev­ci­hin­de cid­di ha­ta­lar bu­lun­ma­sı ne­de­niy­le bo­zul­ma­sı ge­rek­ti­ği­ni be­lir­te­rek hük­mün bo­zul­ma­sı­nı is­te­miş­tir.

2. Da­va­lı TMSF ve­ki­li tem­yiz di­lek­çe­sin­de özet­le; da­va­nın za­ma­na­şı­mı­na uğ­ra­dı­ğı­nı, da­va­cı­nın ken­di ira­de­si ile pa­ra­sı­nın off sho­re he­sa­bı­na ak­ta­rıl­dı­ğı­nı, da­va­cı­nın mü­te­ra­fik ku­su­ru­nun ve iyi­ni­ye­ti­nin tar­tı­şıl­ma­dı­ğı­nı, hük­me­di­len faiz tü­rü­nün ha­ta­lı ol­du­ğu­nu be­lir­te­rek hük­mün bo­zul­ma­sı­nı is­te­miş­tir.

C. Da­ire­mi­zin İn­ce­le­me Ka­ra­rı

6100 sa­yı­lı Hu­kuk Mu­ha­ke­me­le­ri Ka­nu­nu’nun (6100 sa­yı­lı Ka­nun) 373 üncü mad­de­si­nin be­şin­ci fık­ra­sı ge­re­ğin­ce Da­ire­miz­ce ya­pı­lan in­ce­le­me­de, Da­ire ka­ra­rı­nın ye­rin­de ol­du­ğu be­lir­ti­le­rek tem­yiz in­ce­le­me­si ya­pıl­mak üze­re dos­ya­nın Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu­na gön­de­ril­me­si­ne ka­rar ve­ril­miş­tir.

D. Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu Ka­ra­rı

Yar­gı­tay Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu­nun 07.12.2021 ta­rih, 2018/11-47 E. ve 2021/1618 K. sa­yı­lı ilâ­mı ile di­ren­me ka­ra­rı­nın ger­çek­te boz­ma­ya ey­lem­li uyma so­nu­cu ve­ri­len yeni hü­küm ni­te­li­ğin­de ol­du­ğu ge­rek­çe­si ile tem­yiz iti­raz­la­rı­nın in­ce­len­me­si için dos­ya­nın Da­ire­mi­ze gön­de­ril­me­si­ne ka­rar ve­ril­miş­tir.

E. Ge­rek­çe

1. Uyuş­maz­lık ve Hu­ku­ki Ni­te­len­dir­me 

Uyuş­maz­lık, da­va­cı­nın ban­ka­ya ya­tır­dı­ğı ve off sho­re he­sa­bı­na ak­ta­rı­lan mev­du­atı­nın iade­si is­te­mi­ne iliş­kin­dir.

2. İl­gi­li Hu­kuk

1. 818 sa­yı­lı Borç­lar Ka­nu­nu’nun (818 sa­yı­lı Ka­nun) 41 inci, 55 inci ve 60 ıncı mad­de­le­ri, 6762 sa­yı­lı Türk Ti­ca­ret Ka­nu­nu’nun (6762 sa­yı­lı Ka­nun) 321 inci ve 336 ıncı mad­de­le­ri

2. Yar­gı­tay İç­ti­ha­dı Bir­leş­tir­me Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu (YİBHGK), 22.04.2022 ta­rih, 2021/7 E. ve 2022/2 K. sa­yı­lı ka­ra­rı

3. De­ğer­len­dir­me

1.Ta­raf­la­rın id­dia, sa­vun­ma ve da­yan­dık­la­rı bel­ge­le­re, uyuş­maz­lı­ğın hu­ku­ki ni­te­len­di­ril­me­si ile uy­gu­lan­ma­sı ge­re­ken hu­kuk ku­ral­la­rı­na, dava şart­la­rı­na, yar­gı­la­ma­ya hâ­kim olan il­ke­le­re, is­pat ku­ral­la­rı­na, tem­yiz olu­nan ka­rar­da be­lir­ti­len ge­rek­çe­le­re, da­va­lı AAA­AA Bank A.Ş. ve­ki­lin­ce tem­yiz di­lek­çe­sin­de za­ma­na­şı­mı de­fî­nin ile­ri sü­rül­me­miş ol­ma­sı­na ve di­ğer da­va­lı TMSF’nin tem­yiz iti­raz­la­rı­nın da­va­lı ban­ka­ya si­ra­yet ede­me­yecek ol­ma­sı­na göre da­va­lı AAA­AA Bank A.Ş. ve­ki­li­nin tem­yiz iti­raz­la­rı ye­rin­de gö­rül­me­miş­tir.

2. Da­ire­mi­zin 29.01.2020 ta­rih ve 2020/108 sa­yı­lı ya­zı­sı ile Da­ire­mi­zin gö­rev ala­nı iti­ba­riy­le bak­mak­ta ol­du­ğu çe­şit­li Türk ban­ka­la­rın­da­ki mev­du­at he­sap­la­rı­nın, sa­hip­le­ri­nin rı­za­sı veya bil­gi­si dı­şın­da ve­ya­hut ban­ka yö­ne­ti­ci ve ça­lı­şan­la­rı­nın (ör­güt­lü do­lan­dı­rı­cı­lık teş­kil et­ti­ği ceza mah­ke­me­si ka­rar­la­rı ile sap­ta­nan) teş­vik ve ça­ba­la­rı so­nu­cun­da yurt dı­şın­da fa­ali­yet gös­te­ren off sho­re ban­ka­la­rın­da­ki he­sap­la­ra ak­ta­rıl­dı­ğı id­di­ası ile Türk ban­ka­la­rı ve yö­ne­ti­ci­le­ri aley­hi­ne açı­lan ala­cak da­va­la­rın­da ilk ola­rak off sho­re ban­ka­la­rı­na kar­şı dava açıl­ma­sı­nın ge­rek­li ol­du­ğu, ora­dan so­nuç alı­na­ma­ma­sı hâ­lin­de ak­tar­ma iş­le­mi­ni ya­pan Türk ban­ka­la­rı­na dava açı­la­bi­le­ce­ği­ne ka­rar ve­ril­di­ği, daha son­ra­ki sü­reç­te ise da­va­ya konu off sho­re ban­ka­la­rı­nın mev­du­at he­sa­bı açan ve ak­tar­ma iş­le­mi­ni ya­pan Türk ban­ka­la­rı­nın hâ­kim or­tak­la­rı ta­ra­fın­dan ku­ru­lan ve mal var­lı­ğı bu­lun­ma­yan pa­ra­van şir­ket­ler ol­du­ğu­nun sap­tan­dı­ğı, bu­nun üze­ri­ne Da­ire­miz­ce or­tak mev­du­at he­sap­la­rı­nın açıl­dı­ğı ve ak­tar­ma iş­le­mi­nin ya­pıl­dı­ğı Türk ban­ka­la­rı ve yö­ne­ti­ci­le­ri aley­hi­ne anı­lan id­di­alar ile il­gi­li dava açı­la­bi­le­ce­ği ve ak­tar­ma iş­le­mi­ni ya­pan Türk ban­ka­la­rı­nın ve yö­ne­ti­ci­le­ri­nin 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 41 inci ve 55 inci mad­de­le­ri ile 6762 sa­yı­lı Ka­nun’un 321 inci ve 336 ncı mad­de­le­ri ge­re­ğin­ce so­rum­lu ol­duk­la­rı so­nu­cu­na va­rıl­dı­ğı, bu da­va­lar­da za­ma­na­şı­mıy­la il­gi­li ola­rak ise za­ra­rın do­ğu­mu­nun esas alın­dı­ğı, bu kap­sam­da bazı ka­rar­lar­da off sho­re ban­ka­la­rı aley­hi­ne ya­sal iş­lem ya­pıl­ma­sın­dan son­ra za­ra­rın do­ğa­ca­ğı­nın, bazı ka­rar­lar­da he­sa­bı açan ve ak­tar­ma iş­le­mi­ni ya­pan Türk ban­ka­la­rı­nın yö­ne­ti­ci ve ça­lı­şan­la­rı­nın ban­ka­yı va­sı­ta kı­la­rak do­lan­dır­dık­la­rı­nın an­la­şıl­ma­sı ne­de­niy­le pa­ra­nın off sho­re ban­ka­la­rın­dan tah­sil edi­le­me­di­ği anda za­ra­rın do­ğa­ca­ğı­nın ve bazı ka­rar­lar­da ise pa­ra­nın off sho­re ban­ka­la­rın­dan tah­sil edil­me ola­na­ğı­nın kal­ma­dı­ğı­nın an­la­şıl­dı­ğı anda za­ra­rın do­ğa­ca­ğı­nın be­lir­til­di­ği, do­la­yı­sıy­la za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin de bu ta­rih­ler­de baş­la­ya­cak ol­ma­sı ne­de­niy­le za­ma­na­şı­mı de­fi­nin red­de­dil­me­si ge­rek­ti­ği­ne ka­rar ve­ril­di­ği; an­cak son za­man­lar­da bu tür da­va­lar­da za­ma­na­şı­mı­nın baş­lan­gı­cı ko­nu­sun­da de­ği­şik gö­rüş­le­rin or­ta­ya çık­tı­ğı ve sayı iti­ba­riy­le bir gö­rüş üze­rin­de ka­rar ver­me­ye ye­ter ço­ğun­luk sağ­la­na­ma­dı­ğı, öte yan­dan Da­ire­mi­zin yu­ka­rı­da be­lir­ti­len za­ma­na­şı­mı baş­lan­gı­cı ile il­gi­li de­ğer­len­dir­me­si­nin de­ğiş­me­si ge­rek­ti­ği ko­nu­sun­da da ço­ğun­luk gö­rü­şü­nün oluş­ma­sı se­be­biy­le Yar­gı­tay Ka­nu­nu’nun 15 inci mad­de­si­nin ikin­ci fık­ra­sı­nın (c) ben­di ge­re­ğin­ce bu tür da­va­lar­da za­ma­na­şı­mı baş­lan­gı­cı­nın han­gi ta­rih ol­ma­sı ge­rek­ti­ği hu­su­sun­da iç­ti­ha­dın bir­leş­ti­ril­me­si ta­lep edil­miş­tir. YİBHGK, 22.04.2022 ta­rih­li ve 2021/7 E., ve 2022/2 K. sa­yı­lı ka­ra­rı ile ne­ti­ce­ten mu­di­le­rin off sho­re ala­cak­la­rı­nın tah­si­li­ne yö­ne­lik aç­tık­la­rı da­va­lar­da za­ma­na­şı­mı­nın baş­lan­gı­cı­nın tes­pi­tin­de off sho­re he­sa­bı­na ak­tar­ma ta­ri­hi­nin esas alın­ma­sı ge­rek­ti­ği­ne ka­rar ve­ril­miş­tir.

3. Uyuş­maz­lı­ğın çö­zü­mü için konu ile il­gi­li ya­sal dü­zen­le­me ve kav­ram­la­rın açık­lan­ma­sın­da ya­rar var­dır. Dava ko­nu­su za­ra­rın doğ­du­ğu id­dia olu­nan ta­rih­te yü­rür­lük­te bu­lu­nan 818 sa­yı­lı Ka­nun’da dü­zen­le­nen ve 41 inci mad­de­sin­de ifa­de­si­ni bu­lan hak­sız fiil so­rum­lu­lu­ğu, ku­ral ola­rak za­rar ve­re­nin ku­sur­lu ol­ma­sı­na bağ­lı­dır. Ku­sur so­rum­lu­lu­ğu­na da­ya­nan hak­sız fiil 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 41 inci mad­de­sin­de, “Me­su­li­yet Şar­tı‟ baş­lı­ğı al­tın­da; “Ge­rek kas­ten ge­rek ih­mal ve te­sey­yüp ya­hut ted­bir­siz­lik ile hak­sız bir su­ret­te di­ğer kim­se­ye bir za­rar ika eden şa­hıs, o za­ra­rın taz­mi­ni­ne mec­bur­dur. Ah­lâ­ka mu­ga­yir bir fiil ile baş­ka bir kim­se­nin za­ra­ra uğ­ra­ma­sı­na bi­le­rek se­be­bi­yet ve­ren şa­hıs, ke­za­lik o za­ra­rı taz­mi­ne mec­bur­dur.” şek­lin­de ifa­de edil­miş­tir. 01.07.2012 ta­ri­hin­de yü­rür­lü­ğe gi­ren 6098 Sa­yı­lı Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nun (6098 sa­yı­lı Ka­nun) 49 uncu mad­de­sin­de de ben­zer bir dü­zen­le­me­ye gi­di­le­rek ku­sur­lu ve hu­ku­ka ay­kı­rı bir fi­il­le baş­ka­sı­na za­rar ve­re­nin bu za­ra­rı gi­der­mek­le yü­küm­lü ol­du­ğu be­lir­til­miş­tir. Ge­rek 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 41 inci mad­de­si ge­rek­se 6098 sa­yı­lı Ka­nun’un 49 uncu mad­de­si, hu­ku­ka ay­kı­rı ku­sur­lu bir fi­il­le baş­ka­sı­na za­rar ve­ren kim­se­nin bu za­ra­rı taz­mi­ne mec­bur ol­du­ğu­nu be­lirt­mek­te­dir. Böy­le­ce hak­sız fi­il­den so­rum­lu­luk, taz­mi­nat bor­cu­nun kay­na­ğı­nı oluş­tur­mak­ta­dır. Hak­sız fiil ne­de­niy­le za­rar gö­ren ki­şi­nin ala­cak hak­kı ka­nun­da be­lir­ti­len sü­re­ler için­de ta­lep ve ta­kip edil­me­di­ği tak­tir­de za­ma­na­şı­mı­na uğ­rar. Bu du­rum­da za­rar­dan do­la­yı so­rum­lu tu­tu­lan ki­şi­le­rin borç­la­rı za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le son bu­lur. 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 60 ıncı mad­de­sin­de, “Mü­ru­ru za­man” baş­lı­ğı al­tın­da; “Za­rar ve zi­yan ya­hut ma­ne­vi za­rar na­miy­le nak­di bir meb­lâğ te­di­ye­si­ne mü­te­al­lik dâva, mu­ta­zar­rır olan ta­ra­fın za­ra­ra ve fa­ili­ne it­tı­laı ta­ri­hin­den iti­ba­ren bir sene ve her hal­de za­ra­rı müs­tel­zim fi­ilin vu­ku­un­dan iti­ba­ren on sene mü­ru­run­dan son­ra is­ti­ma olun­maz. Şu ka­dar ki za­rar ve zi­yan dâ­va­sı, ceza ka­nun­la­rı mu­ci­bin­ce müd­de­ti daha uzun mü­ru­ru za­ma­na tabi ce­za­yı müs­tel­zim bir fi­il­den ne­şet et­miş olur­sa şah­sî dâ­va­ya da o mü­ru­ru za­man tat­bik olu­nur. Eğer hak­sız bir fiil, mu­ta­zar­rır olan ta­raf aley­hin­de bir ala­cak tev­lit et­miş olur­sa, mu­ta­zar­rır ken­di­si­nin taz­mi­nat ta­le­bi mü­ru­ru za­man ile sâ­kıt olsa bile o ala­ca­ğı ver­mek­ten im­ti­na ede­bi­lir” şek­lin­de dü­zen­len­miş olan za­ma­na­şı­mı, 6098 sa­yı­lı Ka­nun’un 72 nci mad­de­sin­de dü­zen­len­miş ve kısa olan bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si iki yıla çı­ka­rıl­mış­tır. Hak­sız fi­il­den do­ğan ge­rek mad­di ge­rek­se ma­ne­vi taz­mi­nat da­va­la­rı, za­rar gö­ren ta­ra­fın za­ra­rı ve hak­sız fiil so­rum­lu­su­nun kim ol­du­ğu­nu öğ­ren­me­sin­den iti­ba­ren baş­lar. Her ne ka­dar Ka­nun “za­rar ve fa­ili­ne ıt­tı­la” de­miş­se de “fail” söz­cü­ğün­den “so­rum­lu kişi” an­la­şıl­ma­lı­dır. Za­rar gö­re­nin za­ra­rı öğ­ren­me­si de­mek de za­ra­rın var­lı­ğı, ma­hi­ye­ti ve esas­lı un­sur­la­rı hak­kın­da bir dava aç­ma­ya ve da­va­nın ge­rek­çe­le­ri­ni gös­ter­me­ye el­ve­riş­li bü­tün hâl ve şart­la­rı öğ­ren­miş ol­ma­sı de­mek­tir. Taz­mi­nat he­sa­bı­na ya­ra­ya­cak bü­tün ay­rın­tı­la­rın bi­lin­me­si ge­rek­mez (Ak­man, Ser­met/Bur­cu­oğ­lu, Ha­lûk/Al­top, Atil­lâ/ Te­ki­nay, Se­lâ­hat­tin Sul­hi: Te­ki­nay Borç­lar Hu­ku­ku Ge­nel Hü­küm­ler, 7. Bası, İs­tan­bul 1993, s.717-718). Za­ma­na­şı­mı sü­re­si ko­nu­sun­da ay­rık hü­küm bu­lun­sa da za­ma­na­şı­mı­nı dur­du­ran, ke­sen se­bep­ler, za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri­nin he­sa­bı­na iliş­kin ko­nu­lar­da ka­nu­nun za­ma­na­şı­mı­na iliş­kin ge­nel hü­küm­le­ri uy­gu­lan­mak­ta­dır (Kı­lı­çoğ­lu, Ah­met Mit­hat: Borç­lar Hu­ku­ku Ge­nel Hü­küm­ler, An­ka­ra 2005, s. 345). 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 128 inci mad­de­si­ne göre za­ma­na­şı­mı sü­re­si, ala­ca­ğın mu­ac­cel ol­du­ğu ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­lar. An­cak bazı ala­cak­la­rın ni­te­lik­le­ri ya da ala­cak­lı ile borç­lu ara­sın­da­ki iliş­ki­nin özel ni­te­li­ği za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin iş­le­me­si­ni hak­lı gös­ter­me­ye­bi­lir. Bu man­tık­tan ha­re­ket eden Borç­lar Ka­nu­nu­muz, za­ma­na­şı­mı­nı dur­du­ran ve ke­sen se­bep­le­re yer ver­miş­tir (Kı­lı­çoğ­lu, s. 651). Za­ma­na­şı­mı­nın dur­ma­sı de­mek, o ana ka­dar iş­le­miş olan za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin iş­le­di­ği nok­ta­da dur­ma­sı, buna yol açan se­be­bin or­ta­dan kalk­tı­ğı an­dan iti­ba­ren kal­dı­ğı yer­den iş­le­me­ye de­vam et­me­si de­mek­tir. Za­ma­na­şı­mı­nın ke­sil­me­si (kat’ı) ise borç­lu­nun veya ala­cak­lı­nın ya da hâ­ki­min bel­li fi­il­le­ri­nin so­nu­cu ola­rak iş­le­miş bu­lu­nan za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin yan­ma­sı ve ke­sil­me­ye ne­den olan olay­dan iti­ba­ren yeni bir za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin iş­le­me­ye baş­la­ma­sı­dır. Za­ma­na­şı­mı­nın ke­sil­me­si için za­ma­na­şı­mı­nın iş­le­mek­te ol­ma­sı ge­re­kir. Za­ma­na­şı­mı sü­re­si dol­muş­sa za­ma­na­şı­mı­nın ke­sil­me­si söz ko­nu­su ol­maz. Za­ma­na­şı­mı­nı ke­sen se­bep­ler 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 133 üncü (6098 sa­yı­lı Ka­nun’un 154 üncü mad­de­si) mad­de­sin­de gös­te­ril­miş­tir. 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 133 üncü mad­de­sin­de “Katı se­bep­le­ri‟ baş­lı­ğın­da; “Aşa­ğı­da­ki hal­ler­de mü­ru­ru za­man ka­te­dil­miş olur: 1-Borç­lu bor­cu ik­rar et­ti­ği, hu­su­siy­le faiz veya mah­su­ben bir mik­tar para veya re­hin ya­hut ke­fil ver­di­ği tak­dir­de. 2-Ala­cak­lı dava veya defi zım­nın­da mah­ke­me­ye veya ha­ke­me mü­ra­ca­at­la veya ic­rai ta­ki­bat ya­hut if­las ma­sa­sı­na mü­da­ha­le ile hak­kı­nı ta­lep ey­le­di­ği hal­de” şek­lin­de dü­zen­le­me mev­cut­tur. İl­gi­li mad­de­ye göre za­ma­na­şı­mı: borç­lu­nun bir fi­ili, ala­cak­lı­nın bir fi­ili, yar­gı­la­ma ve ta­ki­be iliş­kin bir iş­lem­le veya yar­gı­cın emir ve hük­müy­le ke­si­le­bi­lir. Ala­cak­lı­nın fi­il­le­ri ise dava aç­ma­sı, defi, dava zım­nın­da mah­ke­me­ye mü­ra­ca­at et­me­si, ha­ke­me baş­vur­ma­sı, icra ta­ki­bi­ne baş­vur­ma­sı veya if­las ma­sa­sı­na baş­vur­ma­sı şek­lin­de ger­çek­leş­mek­te­dir. Ala­cak­lı­nın bir mah­ke­me­de ala­ca­ğıy­la il­gi­li dava aç­ma­sı za­ma­na­şı­mı­nın ke­sil­me­si için ye­ter­li olup da­va­nın ni­te­li­ği önem arz et­me­mek­te­dir. Ay­rı­ca dava açıl­dık­tan son­ra hâ­ki­min du­ruş­ma es­na­sın­da veya dos­ya­da yap­tı­ğı her iş­lem ve hü­küm ile ta­raf­la­rın her iş­lem ve ey­le­mi so­nun­da za­ma­na­şı­mı ye­ni­den ke­si­lir, süre tek­rar iş­le­me­ye baş­lar.

4. Mül­ga 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 60 ıncı mad­de­sin­de ise hak­sız fi­il­den za­rar gö­re­nin za­ra­rı­nın taz­mi­ni is­te­miy­le aça­ca­ğı da­va­la­rın za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri dü­zen­len­miş­tir. 6098 sa­yı­lı Ka­nun’un ko­nu­ya iliş­kin 49 uncu ve 72 nci mad­de­le­ri de aynı yön­de dü­zen­le­me içer­mek­te­dir. Anı­lan mad­de­ler ile hak­sız fi­il­le­re uy­gu­la­na­cak üç za­ma­na­şı­mı sü­re­si be­lir­len­miş­tir. Bun­lar; za­rar gö­re­nin za­ra­rı ve fa­ili öğ­ren­di­ği ta­rih­ten iti­ba­ren baş­la­ya­cak bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı, fi­ilin vu­ku­un­dan iti­ba­ren iş­le­yecek on yıl­lık za­ma­na­şı­mı ve fi­ilin aynı za­man­da ceza ka­nun­la­rın­da dü­zen­len­miş ol­ma­sı hâ­lin­de uy­gu­la­na­cak olan ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri­dir. Hak­sız fi­il­le­rin bir kıs­mı sa­de­ce hu­kuk açı­sın­dan de­ğil, ceza ya­sa­la­rı ba­kı­mın­dan da so­rum­lu­lu­ğu ge­rek­ti­rir. Hak­sız fi­ilin fa­ili, yani so­rum­lu­su ge­nel­lik­le daha ağır so­nuç­la­rı olan ceza ko­vuş­tur­ma­sı­na konu ola­bi­le­ce­ği sü­re­ce za­rar gö­re­nin hak­la­rı­nı yi­tir­me­si­nin ka­bul edil­me­si müm­kün de­ğil­dir. Bu ba­kım­dan hak­sız ey­lem aynı za­man­da ceza ka­nun­la­rı ge­re­ğin­ce bir suç teş­kil edi­yor­sa ve ceza ka­nun­la­rı ya da ceza hü­küm­le­ri­ni ih­ti­va eden sair ka­nun­lar bu ey­lem için daha uzun bir za­ma­na­şı­mı sü­re­si ta­yin et­miş­se taz­mi­nat da­va­sı da ceza da­va­sı­na iliş­kin za­ma­na­şı­mı sü­re­si­ne tabi olur. Ni­te­kim bu hu­sus YİBHGK’nın 07.12.1955 ta­rih­li ve 1955/17 E., 1955/26 K. sa­yı­lı ka­ra­rın­da da vur­gu­lan­mış­tır. Buna göre anı­lan mev­zu­at uya­rın­ca ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin uy­gu­la­na­bil­me­si için ön­ce­lik­le za­rar ve­ren ey­le­min ceza ka­nu­nu veya ceza hük­mü ta­şı­yan özel ka­nun­lar­da suç ola­rak dü­zen­len­me­si ge­rek­li olup özel ka­nun­lar­da hak­sız ey­lem için baş­ka bir za­ma­na­şı­mı sü­re­si ta­yin edil­miş ol­ma­dık­ça hak­sız ey­lem­den do­ğan mad­di ve ma­ne­vi za­rar­la­rın taz­mi­ni için açı­la­cak da­va­lar­da 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 60 ıncı (6098 sa­yı­lı Ka­nun’un 72 nci mad­de­si) mad­de­sin­de ön­gö­rü­len za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­lan­ma­sı ge­re­kir (Yar­gı­tay Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu­nun (HGK), 09.10.2013 ta­rih­li ve 2013/4-36 E., 2013/1457 K. sa­yı­lı ka­ra­rı). Bu iti­bar­la şa­yet za­rar do­ğu­ran ey­lem aynı za­man­da ce­za­yı ge­rek­ti­rir ni­te­lik­te ise eğer ceza ka­nu­nun­da­ki ya da ceza hü­küm­le­ri­ni ta­şı­yan özel ka­nun­lar­da­ki bu ey­lem için ka­bul edi­len za­ma­na­şı­mı sü­re­si, 818 sa­yı­lı Ka­nun’daki bir yıl­lık sü­re­den daha kısa ise o za­man yine 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 60 ıncı mad­de­si­nin bi­rin­ci pa­rag­ra­fın­da­ki süre (6098 sa­yı­lı Ka­nun’un 72 nci mad­de­si) ola­ya uy­gu­la­na­cak­tır. Ceza ka­nu­nun­da­ki za­ma­na­şı­mı sü­re­si 818 sa­yı­lı Ka­nun’un 60 ıncı mad­de­si­nin bi­rin­ci pa­rag­ra­fın­da­ki sü­re­den daha uzun ise o za­man bu uzun süre taz­mi­nat da­va­la­rı için de uy­gu­la­ma yeri bu­la­cak­tır. Böy­le bir du­rum­da uy­gu­lan­ma­sı söz ko­nu­su olan ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si ise fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği ta­ri­he göre uy­gu­la­ma ala­nı bu­la­cak olan ve hâ­len yü­rür­lük­te­ki 5237 sa­yı­lı Türk Ceza Ka­nu­nu’nun 66 ncı mad­de­si­ne (mül­ga 765 sa­yı­lı Türk Ceza Ka­nu­nu’nun 102 nci mad­de­si­ne) göre be­lir­le­ne­cek­tir.

5. Yeri gel­miş­ken usu­lî ka­za­nıl­mış hak ku­ru­mu­na kı­sa­ca de­ği­nil­me­si ge­rek­mek­te­dir. Bu ku­rum, da­va­la­rın uza­ma­sı­nı ön­le­mek, hu­ku­ki alan­da is­tik­rar sağ­la­mak ve ka­rar­la­ra kar­şı ge­nel gü­ve­nin sar­sıl­ma­sı­nı ön­le­mek ama­cıy­la Yar­gı­tay uy­gu­la­ma­la­rı ile ge­liş­ti­ril­miş, öğ­re­ti­de ka­bul gör­müş ve usul hu­ku­ku­nun vaz­ge­çil­mez ana il­ke­le­rin­den biri hâ­li­ne gel­miş­tir. An­lam iti­ba­rıy­la bir da­va­da mah­ke­me­nin ya da ta­raf­la­rın yap­mış ol­du­ğu bir usul iş­le­mi ile ta­raf­lar­dan biri le­hi­ne doğ­muş ve ken­di­si­ne uyul­ma­sı zo­run­lu olan hak­kı ifa­de et­mek­te olup bu nok­ta­da bir mah­ke­me­nin Yar­gı­tay da­ire­sin­ce ve­ri­len boz­ma ka­ra­rı­na uy­ma­sı so­nun­da, ken­di­si için o ka­rar­da gös­te­ri­len şe­kil­de in­ce­le­me ve araş­tır­ma ya­pa­rak yine o ka­rar­da be­lir­ti­len hu­ku­ki esas­lar ge­re­ğin­ce hü­küm ver­me yü­küm­lü­lü­ğü do­ğa­ca­ğı gibi bazı ko­nu­la­rın boz­ma ka­ra­rı kap­sa­mı dı­şın­da kal­ma­sı yolu ile de usu­lî ka­za­nıl­mış hak ger­çek­le­şe­bi­lir. Boz­ma ka­ra­rı­na uy­muş olan mah­ke­me ke­sin­le­şen bu kı­sım­lar yö­nün­den ye­ni­den in­ce­le­me ya­pa­rak ak­si­ne ka­rar ve­re­mez. Bir baş­ka an­la­tım­la ke­sin­leş­miş bu kı­sım­lar, le­hi­ne olan ta­raf ya­ra­rı­na usu­lî ka­za­nıl­mış hak oluş­tu­rur (YİBHGK’nın 04.02.1959 ta­rih­li 1957/13 E., 1959/5 K. sa­yı­lı ka­ra­rı). An­cak mah­ke­me­nin boz­ma­ya uy­ma­sın­dan son­ra yeni bir iç­ti­ha­dı bir­leş­tir­me ka­ra­rı çık­ma­sı, uy­gu­lan­ma­sı ge­re­ken ka­nun hük­mü­nün ka­rar ke­sin­leş­me­den önce Ana­ya­sa Mah­ke­me­sin­ce ip­ta­li­ne ka­rar ve­ril­me­si, gö­rev, hak dü­şü­rü­cü süre, ke­sin hü­küm iti­ra­zı, harç ile boz­ma ka­ra­rı­nın mad­di ha­ta­ya da­yan­ma­sı hâl­le­rin­de usu­li ka­za­nıl­mış hak oluş­ma­sı müm­kün de­ğil­dir.

6. Özet­le YİBHGK’nın, 22.04.2022 ta­rih­li ve 2021/7 E. ve 2022/2 K. sa­yı­lı ka­ra­rı ge­re­ğin­ce, mû­di­le­rin off sho­re ala­cak­la­rı­nın tah­si­li­ne yö­ne­lik aç­tık­la­rı da­va­lar­da za­ma­na­şı­mı­nın baş­lan­gı­cı­nın tes­pi­tin­de off sho­re he­sa­bı­na ak­tar­ma ta­ri­hi esas alı­na­rak, daha ön­ce­den tem­yiz in­ce­le­me­sin­den geç­miş dos­ya­lar ba­kı­mın­dan iç­ti­ha­dı bir­leş­tir­me ka­ra­rı­nın, usu­li ka­za­nıl­mış hak­kın is­tis­na­la­rın­dan biri ol­du­ğu gö­ze­ti­le­rek, za­ma­na­şı­mı­na ili­şen tem­yiz iti­raz­la­rı ko­nu­sun­da bir de­ğer­len­dir­me ya­pıl­ma­sı ve da­va­lı ta­raf­ça za­ma­na­şı­mı hu­su­sun­da bir tem­yiz se­be­bi ile­ri sü­rül­me­miş olsa dahi ferî mü­da­hil ta­ra­fın­dan tem­yiz ne­de­ni ola­rak ge­ti­ril­mek kay­dıy­la da­va­lı yö­nün­den za­ma­na­şı­mı in­ce­le­me­si­nin ya­pıl­ma­sı, dava ko­nu­su olay ba­kı­mın­dan ceza mah­ke­me­sin­ce ban­ka yö­ne­ti­ci­le­ri­nin ey­le­mi­nin do­lan­dı­rı­cı­lık ola­rak ni­te­len­di­ril­di­ği gö­ze­ti­le­rek uza­mış ceza za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin bu suça göre be­lir­len­me­si ve uza­mış ceza za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin 10 yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­sin­den kısa ol­ma­sı ha­lin­de her ha­lü­kar­da 10 yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin esas alın­ma­sı, za­ma­na­şı­mı dur­du­ran ve ke­sen se­bep­ler­den da­va­cı ta­raf­ça daha önce açıl­mış olan bir dava bu­lun­ma­sı ha­lin­de za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin, o da­va­nın ke­sin­leş­me ta­ri­hin­den iti­ba­ren 10 yıl ola­rak ka­bul edil­me­si ge­rek­mek­te­dir.

7. Tüm bu açık­la­ma­lar ışı­ğın­da so­mut uyuş­maz­lı­ğa ge­lin­di­ğin­de, da­va­cı­nın ban­ka­ya 1999 yı­lın­da para ya­tır­dı­ğı ve aynı yıl pa­ra­nın off-sho­re he­sa­bı­na ak­ta­rıl­dı­ğı, işbu da­va­nın ise 2010 yı­lın­da 10 yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­sin­den son­ra açıl­dı­ğı, bu iti­bar­la da­va­lı TMSF’ye yö­ne­lik da­va­nın za­ma­na­şı­mı se­be­biy­le red­di­ne ka­rar ve­ril­me­si ge­re­kir­ken ya­zı­lı şe­kil­de hü­küm te­si­si­nin doğ­ru ol­ma­dı­ğı an­la­şıl­dı­ğın­dan mah­ke­me ka­ra­rı­nın bo­zul­ma­sı­na ka­rar ver­mek ge­rek­miş­tir.

V. KA­RAR

Açık­la­nan se­bep­ler­le;

1.Da­va­lı AAA­AA Bank A.Ş. ve­ki­li­nin tem­yiz iti­raz­la­rı­nın RED­Dİ­NE,

2. Mah­ke­me ka­ra­rı­nın BO­ZUL­MA­SI­NA,

Boz­ma se­be­bi­ne göre da­va­lı TMSF ve­ki­li­nin di­ğer tem­yiz iti­raz­la­rı­nın in­ce­len­me­si­ne şim­di­lik yer ol­ma­dı­ğı­na,

Pe­şin alı­nan tem­yiz ka­rar har­cı­nın is­tek ha­lin­de da­va­lı­ya iade­si­ne,

Dos­ya­nın Mah­ke­me­si­ne gön­de­ril­me­si­ne

16.01.2023 ta­ri­hin­de oy bir­li­ğiy­le ka­rar ve­ril­di.